Stadszicht op Antwerpen Linkeroever vanuit de kathedraal.

josepha verbist: 'ik vind dat er ook wel eens mag vermeld worden dat dit heel lang geleden een gevangenis was en onder welke omstandigheden de gevangenen er werden in leven gehouden en dat daarom linkeroever geschuwd werd door de antwerpenaren om daar te gaan wonen mvg mevr verbist'

rosa de bleser: 'zalig wonen,heb er 25 jaar gewoond en wil er terug,op mijn 83ste,mijn laatste jaren verblijven'

Frits Schetsken: 'Je kan je afvragen waarom Antwerpen op de rechter Scheldeoever is ontstaan en niet op de linkeroever. Dat komt omdat Antwerpen een grensgeval is, rechteroever behoorde tot het gebied van de Duitse koningen en latere keizers, linkeroever stond onder bestuur van de Franse koningen. Dat vloeide voort uit de verdeling van het Europese rijk van Karel de Grote onder de drie zoons van Karels enige zoon Lodewijk de Vrome.

Het had ook tot gevolg, dat de rechteroever in het hertogdom Brabant kwam te liggen, de linkeroever in het graafschap Vlaanderen. En omdat de Duitse keizer de Vlaamse graven niet echt vertrouwt wat hun respect voor de grens met zijn rijk aangaat, laat hij op verschillende plaatsen langs de Schelde op de rechteroever versterkingen aanleggen: bij Antwerpen, in Ename bij Oudenaarde, bij Valenciennes.

Doordat de Schelde bij Antwerpen een lus maakt (je ziet daardoor de rivier vooraan én rechts achteraan op de foto), met de stad aan de buitenkant, steekt hier de linkeroever als een punt vooruit, in militaire termen een hoofd. Vandaar dat er eeuwenlang wordt gesproken over het Vlaams Hoofd, wanneer dat gebied wordt bedoeld en dat er vandaag nog een Vlaams Hoofdlaan op Linkeroever te vinden is. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568- 1648) worden er langs beide Scheldeoevers forten gebouwd en een daarvan komt pal tegenover Antwerpen te liggen op het Vlaams Hoofd.

Wanneer vele eeuwen later België uit de nevelen der tijden opduikt, komt de intussen ontstane stad Antwerpen in de provincie van diezelfde naam te liggen, maar het gebied op de linkeroever blijft een deel van het Waasland, behorend tot de gemeente Zwijndrecht en de provincie Oost-Vlaanderen. Er komt wel een veerdienst die beide Scheldeoevers verbindt en daardoor ontstaat er op de linkeroever een klein gehucht met een aan Sint-Anna toegewijde kerk, waardoor die bewoningskern Sint-Anneke gaat heten.

Op 19 maart 1923 worden Zwijndrecht en Burcht overgeheveld van Oost-Vlaanderen naar de provincie Antwerpen en wordt een deel van het Zwijndrechtse gebied toebedeeld aan de stad Antwerpen en zo ontstaat Antwerpen-Linkeroever. Intussen zijn er reeds een aantal uitgaansgelegenheden nabij het gehucht Sint-Anneke verrezen en nabij de stroomafwaartse Scheldebocht ontstaat enig strandleven op het Sint-Annekestrand. Er worden nu ook veerdiensten naar dat stukje Linkeroever ingelegd, waaruit de tot voor enkele jaren landelijk bekende Flandriaboten zullen ontstaan – wie heeft die niet als schoolreisje leren kennen?

Nu is het nog wachten op een vaste verbinding tussen beide Scheldeoevers. Daarvoor wordt in 1929 de Intercommunale Maatschappij voor de Linker-Scheldeoever opgericht, kortweg IMALSO. Die maatschappij zal zich gaan bezighouden met de ontwikkeling van het nieuwe stuk Antwerpen en dat begint met de aanleg van twee tunnels tegelijkertijd, een voetgangers- en fietserstunnel van de Sint-Jansvliet op rechteroever naar het gehucht Sint-Anneke, een autotunnel noordwaarts in de bedding van de gedempte Oude Leeuwenrui en Brouwersvliet in het gebied dat nu als Het Eilandje bekendstaat. De Sint-Annatunnel (voetgangers, fietsers) wordt tussen 1931 en 1933 gerealiseerd op 31,57 meter onder de rivierbodem en is 572 meter lang. In de toegangsgebouwen van stadsarchitect Emiel van Averbeke komen ruime liften en erg modern voor die tijd, houten roltrappen, die nog steeds functioneren. Aan de Waasland-autotunnel wordt begonnen op 1 maart 1931 en op 10 september 1933 kunnen koning Albert I en koningin Elisabeth hem openen. Wie daardoor rijdt, is 2110 meter lang onderweg. Aanvankelijk moet er tol voor worden betaald, maar dat wordt op 31 juli 1958 afgeschaft.

Intussen zit men ook niet stil op Linkeroever. Vanaf de voetgangerstunnel komt er een railverbinding met het Sint-Annekestrand met een halfopen gestroomlijnde tram, de St.-Anna Express. Er wordt een kinderbadje aangelegd en er verrijzen tavernes en restaurantjes. In 1937 wordt vanuit het Limburgse Kwaadmechelen de Zelsmolen overgebracht naar het strand. Die windmolen van rond 1775 moest daar plaatsruimen voor het Albertkanaal. Later zullen er nog een speeltuin en een camping komen en een vijver voor het laten varen van miniatuurboten. Nu is er ook een modern uitgerust openlucht zwembad en hier huist Radio Minerva, vooral populair bij oudere Sinjoren.

De Royal Yacht Club van België (RYCB), opgericht in 1851, heeft op Linkeroever zijn thuishaven met een eigen verbinding met de Schelde via een getijdesluis (je kan enkel in- en uitvaren wanneer het rivierwater even hoog staat als het water in de jachthaven). En ook de 1e Zeescouts Georges de Hasque – genoemd naar de Antwerpse stichter van de Vlaamse scoutsbeweging – heeft hier zijn basis met helling naar de rivier (de groenachtige brede loods midden op de foto). Verder naar links is er de Boeienweide, waar een verzameling scheepsankers, scheepsbellen en boeien te bekijken vallen, maar waar ook een houten piratenschip als speeltuig voor je kinderen wacht.

Wat de bebouwing betreft is op Linkeroever al vrij vroeg in de hoogte gedacht. In de jaren 1930 ontstonden plannen van de Franse architect Le Corbusier, van de Kortrijkse architect Jan Vanhoenacker en de Antwerpse stadsarchitect Emiel Van Averbeke. De twee laatsten waren in die dagen op rechteroever bezig aan het optrekken van de Boerentoren voor de Kredietbank. Uiteindelijk zijn er na het slopen van het gehucht Sint-Anneke in 1955 eerst een aantal wijken met lagere woningen ontstaan, enerzijds bij het Sint- Annastrand (de rode daken rechts vooraan op de foto), anderzijds nabij het Galgenweel in het oosten van het gebied. Dat Galgenweel is een restant van een overstroming, daar heeft nooit de Antwerpse galg gestaan zoals soms beweerd wordt – het gebied lag toen in het graafschap Vlaanderen – maar de naam komt van de vorm van deze waterpartij. Er wordt daar tegenwoordig druk gezeild met kleine boten en gewindsurfd, terwijl de kop van de ‘galg’ ’s zomers druk benut wordt voor zwempartijen.

De hoogbouw, zo markant aanwezig op de foto, komt er in de jaren 1960 en 1970, vooral in het gebied dat Europark is genoemd. Daar staat ook de 81 meter hoge Chicagoblok met 25 verdiepingen (hoogste gebouw links van het midden op de foto). Je hebt er een fameus uitzicht over linker- en rechteroever, maar het samenleven van zoveel mensen van verschillende culturen levert regelmatig problemen op, waardoor de woontoren een minder gunstige naam heeft.

Rechts in de verte zie je op de foto de twee koeltorens van de kerncentrale in Doel opdoemen en de vele pijpen van de olie- en chemische industrie in het havengebied op de rechteroever. Die pijpen zijn er om bij het productieproces vrijkomende gassen te lozen en dat kan ’s avonds een bijzonder schouwspel opleveren, wanneer enorme vlammen op die pijpen flakkeren tegen de nachtelijke hemel.Intussen kan je ook met de tram naar Linkeroever via de Brabotunnel, waarbij je de wandeling langs de Schelde begint bij metrostation Frederik van Eeden. Voor wie een foto van de skyline van Antwerpen wil maken, is Linkeroever de juiste plek.

Tot slot: uit welke nachtmerrie het verhaal over een wrede gevangenis van Josepha Verbist komt, is ons niet duidelijk. Er is op Linkeroever tijdens de Tweede Wereldoorlog wel een Amerikaans legerkamp geweest onder de naam Top Hat, waarvan geen zichtbare overblijfselen meer te bespeuren zijn. Wel is er heel wat legermateriaal ter plaatse begraven, dus als je gaat spitten … De naam Top Hat is nu overgenomen door een ontmoetingscentrum in het groen nabij Zwijndrecht.
Misschien dat Josepha eerder denkt aan het Gravenkasteel van Rupelmonde, waar inderdaad mensen werden gevangen gehouden en waar zelfs ons aller Gerard Mercator enige maanden in de cel doorbracht. '

Leo Malschaert: 'Ik heb er ook enkele jaren gewoond en vond het daar mooi en vlak bij het Mooi strand van ST Aneke'

Français
English