Frits Schetsken: 'Op 7 april 1614 neemt de gemeenteraad van Ath het besluit om een nieuw Maison de Paix, zeg maar stadhuis, te laten bouwen. Burgemeester Jean Zuallart heeft daarop aangedrongen. Hij heeft in 1610 al de eerste volledige geschiedenis van zijn stad te boek gesteld en is geen onbekende aan het hof van de aartshertogen Albrecht en Isabella, die op dat moment de Zuidelijke Nederlanden besturen. Daardoor hebben onze gebieden zich los kunnen maken uit de greep van puur Spaans bestuur. Isabella is immers de dochter van de Spaanse koning Filips II, die de Spaanse Nederlanden als een soort bruidsschat heeft gekregen, zij het met een ‘beding van terugkeer’ wanneer zij kinderloos zou overlijden – hetgeen ook gebeurt. Zuallart kent door die contacten ook de reputatie van hofarchitect Wenceslas Coberger, een duivel-doet-al op gebied van buiten- en binnenarchitectuur, plus nog enige noties van economie en waterbouwkunde. Wenceslas is namelijk de man die het in Italië geboren idee van goedkope staatsleenbanken bij ons heeft geïntroduceerd, de zogeheten Bergen van Barmhartigheid, waar tegen onderpand geld geleend kon worden tegen een absoluut concurrerend percentage ten opzichte van de privé-pandjeshuizen van de lombarden. Maar hij is tevens de architect van de basiliek van Scherpenheuvel, gebouwd in opdracht van Albrecht en Isabella, zowat de Boudewijn en Fabiola van hun tijd wat katholieke overtuiging betreft.

Jean Zuallart weet Coberger te engageren voor het ontwerp van het nieuwe Athse stadhuis. Nu ja, Weceslas zet het een en ander op papier, maar een lokale architect mag de eigenlijke bouw verder leiden. Dat wordt Melchior Somer, een Duitser die zich als beeldhouwer-bouwmeester in Ath heeft gevestigd. De man mag meteen zijn deskundigheid tonen, want Wenceslas’ nieuwe gevel komt voor twee bestaande oudere huizen te staan, die samengevoegd moeten worden. Snel blijkt dat Melchior vooral een bekwame beeldhouwer is, die beslist kan zorgen voor een barokke versiering met een grote schouw in de wachtzaal en voor een groot portiek rond twee deuren en een staatsietrap, maar het naadloos samenvoegen van twee woningen met verdiepingen op verschillende hoogte gaat zijn kennis ietwat te boven. Dat zal met name problemen geven bij de bouw van de traptoren achter deze woningen, die al die verdiepingen moet verbinden. Daarenboven blijken de bouwkosten al snel de pan uit te swingen, waardoor het stadsbestuur genoodzaakt is om fiks te bezuinigen op de bouwmaterialen. En ja, dat alles zal zich laten voelen bij de diverse latere restauraties …

De voorgevel is helemaal opgetrokken uit blauwe hardsteen, afkomstig uit de groeven van Arquennes, Feluy en Ecaussines, drie Henegouwse dorpen waar men in dit soort steenhouwerswerk gespecialiseerd is. Hun steenhouwersmerktekens worden op heel wat gebouwen in gans België teruggevonden. Maar wat je vandaag ziet is slechts gedeeltelijk uit de eerste bouwperiode, die liep van juni 1614 tot eind 1624, toen het stadhuis instapklaar was. Oorspronkelijk werd de gevel bekroond door een koepel, maar die is al in 1774 ingestort en nooit meer herbouwd, zodat het middendeel nu uitloopt op een halfrond fronton.

In de Hollandse tijd zijn in 1826 de zuilen die het balkon ondersteunen vervangen. En wanneer het nieuwe België wat steviger in zijn schoenen staat, mag de Athse architect Jean-Baptist Mottrie in 1861 een restauratiedossier opmaken, dat zijn zoon tussen 1861 en 1863 zal uitvoeren, wat onder veel meer ook de vervanging van het bordes inhoudt. Maar zelfs dat kan het langzame verval van het stadhuis niet beletten. De groene draak op de foto gaat in deze volledig vrijuit!

Tussen 1980 en 1983 wordt een nieuwe ingrijpende restauratie uitgevoerd door architect Léo Van Bel in samenwerking met stedelijk archeoloog René Sansen. Daarbij zijn de gevels steen voor steen gedemonteerd, waarna de hele binnenkant is gesloopt met uitzondering van de achterliggende traptoren, nog het enige authentiek 17de-eeuws bouwelement, alhoewel daarop in 1774 nog een verdieping extra is aangebracht om de stadsklok in te hangen.

In september 1981 wordt een betonnen skelet aangebracht, waartegen de gevels opnieuw zijn opgebouwd. Bij die montage bleek dat de stenen van de voorgevel te ver weggevreten waren om nog te gebruiken. Die zijn daarom door identieke stenen vervangen door een bedrijf uit Maffle, het steengroevedorp kort bij Ath.

Heel opvallend is de linker zijgevel met zijn krullende voluten, die de verschillende delen als het ware samenhouden (kleine foto links). Dat is nog een ontwerp van Coberger, die ook voor de rechterzijde een soortgelijk ontwerp had gemaakt, dat echter nooit is uitgevoerd.

De zolder van het stadhuis is gereserveerd voor Le Musée National des Jeux de Paume (Nationaal Kaatsspelmuseum). Dit ietwat bijzondere museum volgt de ontwikkeling van het kaatsspel vanaf de Maya’s via de Egyptenaren, Grieken en Romeinen tot in onze tijd. Dat gebeurt aan de hand van orginele voorwerpen en documenten, plus voor het eigentijdse deel een film. Na je bezoek ken je de spelregels, de symbolen en de volksgebruiken rond dit eeuwenoude balspel en kun je met die kennis aanstaande schoonouders verbazen en vastgelopen gesprekken een geheel nieuw elan geven. Open: 1 apr.-30 sep. zo. en feestdagen 14.30-18u.'

Français
English