Dit is wellicht de oudste bedevaartskerken in België. Rond 850 stond op deze plek een kleine kapel, gebouwd door de twee zussen ter nagedachtenis van hun gesneuvelde broer. Op het einde van de 10e eeuw was de heilige Guido van Anderlecht er koster.

In tegenstelling met de overgrote meerderheid van de kerken in ons land, stond hier het koor naar het zuiden gericht. Dit wordt verklaard in volgende oude volkslegende. Om een onverklaarbare reden waren de muren van de in opbouw zijnde kerk plots ingestort. Tot driemaal toe hervatte men de bouwwerken, maar telkens stortten de muren opnieuw in. De metsers dachten aan vandalen, en waren vastbesloten om die op heterdaad te betrappen. Dus trokken ze 's nachts de wacht op. Tot hun grootste verbazing, zagen ze hoe 's nachts de Heilige Maria, samen met de heilige Barbara en Catherina, uit de hemel neerdaalden. Met een gouden draad (deze legende staat bekend als 'de legende van de gouden draad') paalden zij een ander grondplan af, zuidwaarts georiënteerd, naar de stad toe. Dit als teken van eeuwige bescherming voor de stad. Deze gouden draad wordt nog steeds bewaard in een 16e eeuw reliekschrijn in de kerk.

Van de gotische kerk die toen gebouwd werd, is nog een stuk over: het koor. Dit bevindt zich op het kerkhof. (Zie Onze-Lieve-Vrouwekapel). Koningin Louise-Marie, de eerste koningin van België, had de wens uitgesproken om te Laken begraven te worden. Na haar onverwachte overlijden te Oostende (ze was slechts 38 jaar oud), besliste koning Leopold I om ter nagedachtenis een monument te bouwen. Ze werd voorlopig begraven in de oude kapel, en op 14 november 1851 werd een wedstrijd ingericht. Voor een kostprijs van maximum 800.000 frank moest een kerk gebouwd worden die aan 2000 mensen plaats kon bieden, en een kapel bevatte die groot genoeg was om er de leden van de koninklijke familie te begraven. Joseph Poelaert won deze wedstrijd, en op 27 mei 1854 legde koning Leopold I de eerste steen. Wegens de wankele gezondheid van Joseph Poelaert, die tevens eerst het Justitiepaleis wilde afwerken, vorderden de werken langzaam. Op 7 augustus 1872 werd de kerk, nog onvoltooid, ingewijd. In 1908 deed Leopold II de werken hervatten, met als architecten von Schmidt en Groothaert. Zij voltooiden het driedubbele portaal en de 99 meter hoge torenspits. Het geheel is het grootste, neogotische bouwwerk van België. Ze vermengt vroeggotische met hooggotische elementen. Zo zijn de eenvoudige bladversieringen van de kapitelen vroeggotisch. Het rijkelijk versierd triforium is een voorbeeld van de hooggotiek. De ranke bundelpijlers, die de kruisribgewelven dragen, geven het interieur een uitgesproken, verticaliserend effect, nog versterkt door de blauwe kleur van de gewelven.

Hoewel de kerk stevig gebouwd is, blijken de buitenste stenen erg poreus en komen ze los. In 1950 werd het dak vernieuwd, en werden de stenen hier en daar behandeld, maar dit bleek niet afdoende. De stenen zijn niet bestand tegen de luchtvervuiling.

De geschiedenis van het 13e eeuwse wonderbeeldje van Maria is ons niet geheel duidelijk. Dit houten, polychrome beeldje, is romaans. Dit blijkt duidelijk uit de starre, bijna levenloze blik en de stijve houding. Gedurende een lange droogte in 1652 liet aartshertog Leopold het mirakelbeeldje van Onze-Lieve-Vrouw naar de Sint-Goedelekerk in Brussel brengen. Nadat de aartsbisschop van Mechelen aldaar de mis had opgedragen, werd het beeldje teruggebracht naar Laken. Toen het terug op zijn plaats stond, begon het te regenen. De baldakijn boven het beeld werd in 1934 toegevoegd. Deze baldakijn wordt gedragen door 4 vrouwen uit het Oude Testament: Eva, Ruth, Judith en Esther. Op 17 mei 1936 werd het beeldje gekroond door Kardinaal Van Roey, in aanwezigheid van koning Leopold III.


Dé blikvanger is natuurlijk de koninklijke crypte. Deze bevindt zich achter het koor, onder een grote, kegelvormige koepel. Onderaan de trap naar de crypte zit een fraai mozaïek, met de wapenschilden van de 9 provincies. Er hangt echter een fijne anekdote aan de crypte zelf. In feite was onze eerste koning protestant en vrijmetselaar. De kerkelijke overheid had het er dan ook moeilijk mee, dat het stoffelijk overschot van de koning doorheen de kerk naar de crypte zou gebracht worden. Daarom werd in de achtermuur een extra ingang voorzien.

In het midden van de crypte staat het witte grafmonument van koning Leopold I met zijn vrouw Marie-Louise. Daarrond zijn grafmonumenten voor zien voor de volgende koningen. Hier liggen Leopold II (1835-1909) met Marie-Henriette (1835-1902), Albert I (1875-1934) en Elisabeth (1876-1965), Leopold III(1901-1983) en Astrid (1905-1935), en Boudewijn I (1930-1993) begraven. In de nissen liggen andere illustere familieleden, zoals Prins Karel (graaf van Vlaanderen en regent). Boven de bronzen deuren naar de zijnissen bevinden zich fraaie, mozaïeke tympanen.

De kerk bevat ook een merkwaardige, neogotische preekstoel. In 1878 won deze de eerste prijs op de Wereldtentoonstelling te Parijs. De neogotische biechstoelen zijn versierd met beelden van heiligen.

In de kerk bevindt zich ook het sobere praalgraf van Joseph Cardijn, stichter van de Katholieke Arbeidersjeugd. Op Witte Donderdag, in 1912, belde een lange, magere priester aan op de dekenij van Laken. Bij het zien van zijn nieuwe onderpastoor, liet de deken zich ontvallen: 'Wat zenden ze me nu... Dat is geen onderpastoor voor Laken.' Maar toen in 1965 diezelfde priester lid werd van het college der kardinalen, getuigde paus Paulus VI 'Cardijn is één van de mensen die in deze eeuw het meest gedaan hebben voor de Kerk en voor de wereld.'

Er hangen enkele schilderijen die toegeschreven worden aan Gaspard de Craeyer. We vernoemen 'Onze-Lieve-Vrouw van Laken', 'Sint Guido' en 'Vlucht naar Egypte'.

Het grote orgel werd gebouwd door Pierre Schyven tussen 1872 en 1874. In 1874 werd het, in aanwezigheid van koning Leopold II, ingespeeld. In 1908 werd het gerestaureerd door Salomon Van Bever, en in 1975 door Patrick Colon. Vooraleer het grote orgel weg te halen voor de restauratie, werd in 1908 een kleiner koororgel door Van Bever geplaatst. Dit speelt perfect harmonisch samen met het grote orgel.

De marmeren doopvont is afkomstig uit de vroegere kerk.

Français
English