Het oudste stuk van de Onze-Lieve-Vrouwekerk dateert van tussen 1210 en 1220. Het betreft de huidige ruïne tussen de toren en de hallenkerk.

De stoere toren, ondersteund door hoogopstaande steunberen, is gebouwd tussen 1225 en 1250. Hij is 55 meter hoog. Samen met het middenste gedeelte van de kerk vormt hij een voorbeeld van vroeggotiek in Vlaanderen.

Omdat de bevloking ten gevolge van de economische bloei van Damme aangroeide, werd de oorpronkelijke kerk tijdens de 14e eeuw vergroot in oostelijke richting onder de vorm van een driebeukige hallenkerk. Het nieuwe koor kreeg lancetvensters.

Na economische voorspoed kwam economische tegenspoed, en werd het onderhoud van de kerk te duur. Daarom werd het transept afgebroken, en werd het middenste stuk van het schip ontmanteld, met uitzondering van de twee muren van de middenbeuk. Deze waren nodig als steun voor de toren.

Rond 1727 verdween de torenspits.

In 1890-1895 en 1902-1904 werd de kerk grondig gerestaureerd. Hiebrij werd oa. het pleisterwerk van de muren genomen, zodat de blote baksteen zichtbaar werd.

De toren van deze kerk kan bezocht worden. De klim start aan de binnenkant onder de toren, waar je een arduinen wenteltrap beklimt in de traptoren. Deze werd gebouwd toen bij de afbraak van het middenschip en het transept, de originele toegang tot de kerktoren verloren ging. Hogerop (boven de traptoren) gebeurt de beklimming binnen in de toren, via een eikenhouten wenteltrap, die nog uit de 13e eeuw stamt.

Onder het dak kom je een grote klok tegen in een klokkenstoel. Je hebt daar ook zicht op de galmgaten (die ook als beschutting gebruikt worden door duiven).

Vanop het dak van de toren heb je een schitterend uitzicht op de omgeving. Je ziet oa. de Onze-Lieve-Vrouwekerk en het belfort van Brugge (het uitzicht geeft duidelijk de indruk dat deze schuin gebouwd is!), de gastankers in Zeebrugge, en Damme zelf. Merk op dat Damme omgeven is door een hoekige gracht, en daarmee een soort Vauban vestiging was (in feite uitgevonden door Stevin uit Brugge).

Onder de toren ligt de grafsteen van iemand van de familie van Egmont. Deze is een poosje als deksteen boven een waterput gebruikt, vooraleer hij hier onder de kerktoren terechtkwam.

Binnen in de kerk staat een marmeren altaar uit rond 1630. De orgelkast dateert uit 1639, en bevat een orgel uit 1844. De biechtstoelen dateren uit de 2e helft van de 17e eeuw.

Goele Brouckaert bezorgde ons deze interessante tekst:
'De toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Damme overheerst het polderlandschap. De kerk is één van de bekendste monumenten van Damme; dit komt vooral door de platte toren. Kerken met platte torens zijn uniek en komen bijna uitsluitend in deze streek voor. Kort na het onstaan van Damme was er al een tijdelijke gebedsplaats. Deze kapel hing af van de kerk van Oostkerke, die ouder is dan Damme. In 1225 echter werd gestart met de bouw van huidige kerk, toen had de toren wel een spits met hoektorentjes. De stad groeide snel en de kerk werd al snel te klein. In 1340 werd ze dan ook vergroot. Dit is het monument dat de glorie en het verval van de stad illustreert. Glorie omdat de kerk door haar grote afmetingen een imposant geheel vormde. Verval omdat de nog steeds in gebruik zijnde kerk slechts iets meer dan de helft van de vroegere bebouwde oppervlakte beslaat. De oudste aanwijsbare delen van de huidige kerk gaan terug tot de periode 1125-1230, dat is het deel tussen de toren en de huidige toegang. In het begin van de 14de eeuw moet de kerk verbouwd zijn geweest en werd het koor oostwaarts uitgebreid. In 1483 liet het echtpaar Joos de Man (de toenmalige burgemeester van Damme) en Elisabeth Geerlofs de Heilige Sacramentskapel bouwe n op het einde van de rechter zijbeuk. In 1578 werd de kerk geplunderd door de geuzen. Van 1621 tot 1626 werden herstellingswerken aan de kerk uitgevoerd. Maar de grote onderhoudslasten worden te zwaar voor het verarmde Damme met zijn minderende bevolking. Door de ontvolking die volgde, werd de immense kerk (en de onderhoudsfactuur) veel te groot. In 1704 wordt voor de eerste maal gesproken over de afbraak van een deel van de kerk. In 1725 gaf de Grote Raad te Mechelen toestemming voor de afbraak. Het stuk tussen de toren en het huidige kerkgebouw werd gesloopt; de rondbogen moesten blijven staan ter ondersteuning van de toren. Toen werd ook de vervallen spits van de toren gehaald. De gerecupereerde materialen werden verkocht. De toren is nu nog 43 meter hoog. Het interieur van de kerk is meer dan de moeite waard en herbergt tal van zeldzame stukken. De grote trots van de kerk zijn ongetwijfeld de houten apostelbeelden uit de 13e eeuw. Als bij wonder hebben ze de geuzentijd overleefd. In het midden van het kruisaltaar staat het mirakelkruis. Verder zijn er fragmenten van 14e-eeuwse muurschilderingen. Er zijn ook nog een aantal heel oude grafzerken te vinden in de kerk. De oudste grafzerk uit Damme (1294) werd bewaard in het Bijlokemuseum in Gent, maar is echter spoorloos verdwenen... '

Français
English