Over deze spectaculaire burcht van de Graven van Vlaanderen zijn vele boeken vol geschreven.

Een Latijns opschrift boven de ingangspoort leert dat Filips van de Elzas deze burcht bouwde in 1180.

In feite zetten de graven van Vlaanderen (wellicht Arnulf I uit 918-965) hun kasteel op een zanderige verhoging te midden van de moerassige Leie-armen. Het bouwsel bestond voornamelijk uit hout.

Het centrale, houten gebouw werd wellicht rond 1000 vervangen door een stenen gebouw, voornamelijk uit Doornikse kalksteen opgetrokken. Die werd heel spaarzaam gebruikt, met veel recuperatiemateriaal en slordig gehouwen vensteromlijstingen. Alles wat maar enigszins bruikbaar was, werd gebruikt. Dit is vrij logisch, als je de afstand naar de steengroeven van Doornik in ogenschouw neemt, en er rekening mee houdt dat Gent toen nog niet zo rijk was.

Naderhand werd de slotgracht uitgegraven, wat meteen materiaal gaf om een motteheuvel te vormen. Het verhaal over de moord op Karel de Goede in 1127, met de daaropvolgende strijd om de opvolging in het graafschap, getuigt van een belegering van het toenmalige Gravensteen. In 1176 zou een grote brand het geheel vernietigen.

Hierna werd door Filips van de Elzas grondige verbouwingen uitgevoerd. Er werd goed op de verdedigingseigenschappen gelet, met oa. werpgaten en een valhek bij de ingangspoort. Ook de kantelen en de 24 torens op de buitenwal, opnieuw met werpgaten, waren hiervoor bedoeld. Er werd opnieuw gebruik gemaakt van Doornikse kalksteen, maar nu was er blijkbaar geld genoeg voor goed behouwen blokken. Het gebruik van diverse andere steensoorten gaven het geheel een rijkelijkere uitstraling. Toch werd er niet veel aan echte versiering gedaan: enkel de kraagstenen van het poortgebouw vertonen een bladmotief. Naderhand zouden allerlei verbouwingscampagnes volgen, met meer oog voor versiering.

Graaf Lodewijk van Male (1346-1384) verplaatste de woonfunctie naar het Hof ten Walle (nu 'Prinsenhof'), maar het Gravensteen behield nog wel zijn bestuursfunctie, en grote feesten werden ook nog daar gehouden. Een beroemd voorbeeld van zulk een bijeenkomst was de vergadering van de Orde van het Gulden Vlies in 1445. Ook de rechtbanken hielden er zitting, waarvoor er nieuwe zalen, kerkers e.d. bijkwamen.

Pas in de Oostenrijkse tijd, wanneer het bestuur in Brussel gecentraliseerd werd, werd het Gravensteen verlaten. Jean-Denis Brismaille kocht het op en vormde het om tot een industrieel complex. Het geheel deed dienst als katoenspinnerij en als metaalconstructieatelier. Tevens werden er een 50-tal arbeidergezinnen gehuisvest.

Toen bij de verdere industiële ontplooiing de bedrijven naar de rand van de stad verhuisden, bleef het Gravensteen verweesd achter. Het gebouw stond symbool voor de feodale onderdrukking, onverdraagzame vervolgingen en gruwelijke folterpraktijken. Het was dus klaar voor de sloop.

Het rijk en de stad kochten het geheel op in diverse stappen van de verschillende partikuliere eigenaars, en de renovatie kon starten. Eerst werd zowat alles wat niet van Doornikse steen was verwijderd. Dit bracht de imposante resten van de middeleeuwse burcht opnieuw tevoorschijn. Net zoals de beroemde Franse restaurateur Viollet-le-Duc koos ook architect Joseph De Waele voor een romantische interpretatie van het kasteel van Filips dan de Elzas. Hij is er echter niet in geslaagd om het kasteel zijn oorspronkelijk uitzicht te geven. Heel wat details zijn fout, zoals bv. de platte daken en de vensters van het oostelijke bijgebouw.

's Nachts wordt het Gravensteen verlicht.

Patrick Van Houteghem: 'Wat misschien belangrijk is om zeggen is dat er vroeger huizen tegen het Gravensteen waren aangebouwd. Hier zijn nog heel wat foto s terug te vinden op het internet. Foto's hiervan kan je vinden op de beeldbank van Gent en op Gent doorheen de jaren.' Uit de collectie van M. Vollaert voegden we daar zelf een bewijs van toe.

jan theys: 'een van de mooiste kastelen van belgie , '

brandon de roeve: 'ik vind graventsteeen leuk super leuk'

Français
English