(Foto ons aangeboden door Koen De Langhe)

Frits Schetsken: 'Deze winkelgalerij ligt in het lagere deel van Charleroi, de Ville Basse. Bij dit stichting van de stad op 3 september 1666 ligt dit gedeelte nog op de rechter Samberoever, waar na de verovering van de stad door de Franse koning Lodewijk XIV een reeks vooruitgeschoven verdedigingswerken worden aangelegd naar ideeën van zijn vestingspecialist Vauban. In 1681 – de stad is inmiddels weer in Spaanse handen – bouwen kapucijner monniken hier hun klooster, dat zich onder meer uitstrekt op de plaats van de huidige galerij. Wanneer de Fransen op 25 juni 1794 terugkomen om hun revolutionaire gedachtengoed ook hier te verspreiden, worden kort nadien alle kloosters afgeschaft en verdwijnen dus ook onze kapucijnen.

Na de slag bij Waterloo begint stilaan voor Charleroi een welvarende periode. De verbinding over het water met Brussel wordt beter en de meanderende Samber wordt op vele plaatsen rechtgetrokken. In Charleroi komt er in 1829 een kanaal tussen twee bochten van de rivier, die verder wel zijn oude bedding behoudt, waardoor dit stuk van de Benedenstad tot eiland wordt. Hoe verder van de Samber gelegen, hoe minder activiteit zich in dit stadsdeel ontplooit, want alle bedrijven hebben een binding met het transport over het water.

Wanneer in 1843 de Staatsspoorwegen een lijn van Brussel via ’s-Gravenbrakel naar Charleroi openen, komt er aan de overkant van de rechtgetrokken zuidelijke Sambertak een eerste station, dat in 1874 door een fraai groot gebouw vervangen wordt. Daardoor ontstaat er een verkeersstroom tussen het station en het hart van de Benedenstad, wat de vestiging van winkels meebrengt langs de Rue du Collège, de verbinding tussen beide.

In 1860 wordt de Rue des Remparts omgedoopt in Rue Léopold, ter herinnering aan het bezoek van koning Leopold I aan Charleroi in 1832, waarbij hij logeerde bij ex-burgemeester Ferdinand Puissant d’Agimont, wiens Château Puissant in deze straat lag Dertig jaar later wordt er in die straat ook een Handels- en Industriebeurs opgericht. Het ontwerp voor dit gebouw met deze Passage de la Bourse, die de hoofdingang aan de Rue Léopold verbindt met het dichtst bij het stadshart gelegen deel van de Rue du Collège, komt van architect Edmond Legraive, een man uit de Brusselse gemeente Elsene. Waarom het zo ver gezocht? Legraive heeft ervaring met dit soort gebouwen, hij ontwierp in 1876 al de Hallen van Elsene en werkte nog eerder samen met Pierre-Léon Suys aan de Centrale Hallen van Brussel, projecten waarvan enkel nog oude foto’s resten. De locale Charleroise architect Moriaux mag de bouw van deze passage opvolgen vanaf 1890 tot de opening in 1893.

Recht tegenover de vroegere Rue du Canal, sinds 2012 herdoopt in Rue du Bastion d’Egmont, komt de grootse hoofdingang aan de Rue Léopold. Binnen sluit daar een neoklassieke winkelgalerij op aan, drie verdiepingen hoog, waarbij de klassieke zuilenorde Dorisch – Ionisch – Korinthisch wordt gerespecteerd. De winkels op het gelijkvloers krijgen mooie houten puien, die vandaag nog deels authentiek zijn. Een glazen gewelf met een metalen gebinte overdekt de gebogen passage. Het wordt een succes, begin 20ste eeuw zijn hier bioscoop Trianon en musichall Monico en het kantoor van het satirische blad El Créquion.

Maar wat gebeurt? In de jaren 1920 ondervindt de Ville Basse regelmatig overlast van de oude Samberarm, waar in droge tijden te weinig water in staat, maar die vooral in de winter regelmatig buiten zijn oevers treedt en aangrenzende straten onder water zet. Daar wil burgemeester Joseph Tirou komaf mee maken door de rivierbedding te dempen en daar een straat op aan te leggen. In 1931 wordt met dat project gestart, maar de Tweede Wereldoorlog komt er tussen, met als resultaat dat pas op 11 oktober 1948 de nieuwe boulevard kan worden ingehuldigd. Die wordt dan maar meteen naar de inmiddels overleden burgemeester genoemd. En door deze wijziging in het stedelijk patroon komt de hele Ville Basse voortaan op de linker Samberoever te liggen, namelijk die van de gekanaliseerde riviertak.

Nu er eenmaal een brede verkeersader in de Benedenstad ligt, vestigen zich daar de grote warenhuizen in de jaren 1950 en ’60. Het winkelende publiek komt niet langer naar de Passage de la Bourse, die wat uit de ‘loop’ ligt en ook verouderd aandoet in de trend naar nieuw en modern van de Expo-jaren. Burgemeester Pinkers probeert nog aan reanimatie te doen, door het beursgebouw te moderniseren met onder meer een nieuwe gevel aan de Rue Léopold in 1965 en de regionale omroep Charleroi van de RTBF vestigt zich in 1972 in het gebouw, maar stilaan begint toch de aftakeling bij gebrek aan onderhoud.

Hoewel een deel van de Passage – met name de gevels en de glazen overkapping - op 27 juni 1990 als monument wordt beschermd, kan dat de achteruitgang niet tegenhouden. Etienne Grandchamps, eigenaar van boeken- en stripantiquariaat Fafouille, tracht met een ludieke actie de aandacht te trekken. Hij filmt zich in een kano in de galerij als aanklacht tegen wateroverlast door de vele lekken in de overkapping. Maar op dat moment staan er al heel wat zaken leeg en ook de RTBF verhuist in 2004 naar de Boulevard Tirou. Toch wordt er nog een nieuw glazen dak aangebracht door Derdaele Metalprojects Overpelt naar een ontwerp van bureau Dulière et Dossogne uit Charleroi. Maar tegelijkertijd heeft het gemeentebestuur grootse nieuwe plannen met de Rive Gauche, zoals dit deel voortaan in citymarking-taal heet. Er staat een groots project op stapel met een shoppingcentrum en grote kantoorgebouwen, in feite een compleet nieuw eigentijds stadsdeel, dat van de tekentafel van de Franse architect Rudy Ricciotti komt, geen kleine jongen, die al concertzalen, stations, musea en dies meer op zijn palmares heeft staan. In hoeverre hier een 19de-eeuwse winkelgalerij ingepast kan worden, zal de toekomst uitwijzen.'

Français
English