Koning Leopold I huldigde dit standbeeld van Jan & Hubert van Eyck in op 5 september 1864. Deze beroemde schilders waren afkomstig uit Maaseik.

Frits Schetsken: 'In de zestiger jaren van de 19de eeuw wil men in Maaseik zoals elders in het jonge koninkrijk België een beeld oprichten van een historische figuur die het nationale gevoel kan belichamen. Maaseik kiest voor de gebroeders Van Eyck, de vijftiende-eeuwse schilders, waarvan vooral Jan ook buiten België bekend is geworden, omdat hij zowel voor prinsbisschop Jan van Beieren als voor hertog Filips de Goede heeft gewerkt. Van Hubert – of Huibrecht, zoals hij zeer Vlaams op het standbeeld staat vermeld – is weinig geweten en hij is ook vroeger gestorven als zijn broer, namelijk in 1426, terwijl Jan het leven pas voor bekeken hield in 1441. Het Gentse drieluik ‘Het Lam Gods’ wordt beschouwd als een gezamenlijke prestatie, waaraan Hubert is begonnen en dat door Jan is voltooid in 1432. Bij het grote publiek is het meesterwerk vooral bekend geworden door de diefstal op 11 april 1934 van twee panelen, de Rechtvaardige Rechters en de grisaille van Johannes de Doper, welke laatste werd terugbezorgd als bewijs dat de losgeldeiser wel degelijk in het bezit was van het eerste paneel.

Nu kende Maaseik in de negentiende eeuw twee politieke stromingen, katholieken en liberalen. Die raakten het niet eens over de plaats van het beeld. De katholieken wilden het midden op de Markt hebben, maar dan moest een grote eik worden gekapt, die als stadssymbool gold: ‘Vast als Eyck by der Mase’. De liberalen wilden de boom sparen en het beeld aan de zijkant plaatsen. De ruzie sleepte aan totdat de Brusselse overheid liet weten dat er enkel staatssubsidie voor het beeld zou komen als er een akkoord was over de plaatskeuze. Dat hielp, binnen de kortste keren raakten beide partijen het eens over de centrale plek op het plein en de raadzaal van het gemeentehuis kreeg nieuwe stoelen, gemaakt uit het hout van de gekapte eik. De in Venlo geboren, maar in Brussel getogen beeldhouwer Leopold Wiener kon toen aan het werk en kapte de gebroeders Van Eyck uit carraramarmer, zodat op 5 september 1864 koning Leopold I het beeld kon onthullen.

Er is ook lang geredetwist over de geboorteplaats van de gebroeders Van Eyck en hun eventuele zuster Margaretha, die volgens sommigen bronnen ook nog een handje toegestoken zou hebben bij het Lam Gods. Er zijn enkele argumenten die de keuze naar Maaseik hebben doen overhellen en niet naar het Vlaams-Brabantse Jezus-Eik of het Nederlandse Bergeyck in de provincie Noord-Brabant. Maaseik behoorde in vroeger eeuwen namelijk tot het prinsbisdom Luik en daar kwam de voornaam Hubert veel voor, naar bisschop Hubertus. In sommige aan Jan toegeschreven geschriften komt in plaats van het woordje ‘ik’ het woord ‘ich’ voor, wat in het Limburgs dialect nog steeds gebruikelijk is. Lievine, een dochter van Jan, is geboren in Brugge maar treedt in het klooster in het verre Maaseik, hetgeen op familiebanden aldaar lijkt te wijzen. Maar in Maaseik twijfelt uiteraard niemand eraan: Jan en Hubert zijn van hen!'

Français
English