Deze Antwerpse kathedraal is een voorbeeld van Brabantse gotiek uit de Laatgotiek. Ze werd eigenlijk gebouwd rondom een romaanse kerk van 1124. Vandaar dat het grondplan onregelmatigheden vertoont wanneer je het vergelijkt met andere gotische kerken. Met het bouwen van het gotische gedeelte werd begonnen in 1352. Het duurde 170 jaar vooraleer de kerk in zijn huidige vorm voltooid werd. De romaanse kerk werd in 1487 afgebroken. Als bouwmeesters van deze grootste kathedraal uit de Nederlanden noemen we Jacob van Thienen, Peter Appelmans, Jan Tac, Everard van Veeweyden en de families de Waghemakere en Keldermans.

Middenbeuk en kooroverwelving dateren van ca. 1391. De binnenruimte is een uitzonderlijk grote ruimte bestaande uit maar liefst 7 beuken ondersteund door 48 prachtige bundelpijlers. Boven de arcadebogen van het middenschip zien wij een pseudotriforium dat eigenlijk herleid werd tot een borstwering.

In 1420 begon men met het bouwen van de linkertoren die vandaag tot een hoogte van 123 m reikt en die in zijn tijd de hoogste was van de Nederlanden. Deze toren deed dienst als belfort en werd dan ook gefinancierd door de stad Antwerpen. Tot op heden is hij eigendom van de stad. Vandaar dat je soms vlaggen ziet wapperen, hetgeen ongebruikelijk is voor een kerktoren. De rechtertoren of de eigenlijke kerktoren moest groter worden dan de eerste en werd tien jaar later aangevangen in 1430, maar hij werd slechts half afgewerkt. Het hoofdportaal werd bekroond met een prachtige wimperg.

Omdat de kerk werd gebouwd op vrij drassige gronden die toen nog buiten de stad gelegen waren, werd extra zorg besteed aan de fundering van het gebouw. De architect besliste naar verluid om gebruik te maken van koeienhuiden waarop de funderingen geplaatst werden.

Keizer Karel dacht eraan om de kerk nog te vergroten, en legde daarvoor in 1521 de eerste steen, volgens de plannen van Rombout Keldermans en Domien de Waghemakere. Dit kan je vandaag nog zien in het patroon van de straten aan de oostkant van de kerk. In 1533 zorgde een ramzalige brand er voor dat deze plannen nooit werden uitgevoerd. Vooral het rijke interieur werd bijna volledig verwoest.

Enkele jaren later werd de kerk verkozen als bisschopszetel (katheder) voor het dan nieuwe bisdom Antwerpen. Vandaar de benaming kathedraal.

De beeldenstormen van 1566 en 1581 hadden veel schade tot gevolg. Tijdens het Franse bewind (Napoleon) werd de kerk volledig leeggeplunderd. Er was zelfs sprake van om de kerk volledig af te breken. Stadsbouwmeester J.Blom slaagde erin om deze sloopplannen te doen uitstellen zodat de kerk ook dit bewind kon overleven.

In de 19de eeuw werd de kerk bijna gedeeltelijk heringericht qua meubilair. Oude meubelen werden aangekocht uit andere religieuze gebouwen en nieuw neoclassicistisch en neogotisch meubilair werd besteld. Uit deze tijd stammen het koorgestoelte door F.Durlet, verscheidene zijaltaren en tochtportalen. De magnifieke preekstoel dateert nog uit 1713 en is van de hand van M. van der Voort Sr. Je herkent in deze preekstoel de christelijke boodschap aan de vier werelddelen.

Het hoofdaltaar dateert uit 1824, en werd vervaardgid door J.Blom. Het Sint-Antoniusaltaar dateert uit de 17e eeuw, en herbergt een beeld door Arthus Quellin. Het Onze-Lieve-Vrouwealtaar werd in 1678 vervaardigd door Arthus Quellin de Jongere en Pieter Verbruggen. Er zijn biechtstoelen uit de 17e eeuw door Willem Kerricx, M.van der Voort en L.Willemsen.

De orgelkast dateert uit 1567, en werd in 1657 aangepast door Pieter Verbruggen. Het orgel zelf is van P.Schyven.

Er bevinden zich een aantal merkwaardige grafmonumenten, zoals dit van Isabella van Bourbon (overleden in 1465) met een messing ligbeeld van haar, afkomstig uit de Sint-Michielsabdij uit Antwerpen. Het grafmonument van bisschop A.Capello uit 1676 werd door Arthus Quellin de Jongere gemaakt in 1676. De kathedraal is wereldberoemd vanwege de schilderijen die je er vindt, zoals 'de kruisoprichting' en 'de kruisafneming' van Pieter Paul Rubens. Maar er hangen ook schilderijen door minder bekende meesters. We vernoemen de 'Bewening van Jezus' en 'Bruiloft van Cana' uit het laatste kwart van de 16e eeuw door M. de Vos, '15 bloedstortingen van Jezus' en 'Jezus bij de schriftgeleerden' door Frans Francken (2e helft 16e eeuw), 'Kruisafneming' door A. van Noort (einde 16e eeuw) .

Sinds 1961 werd aangevangen met een grondige restauratie.

Clara Gerrits: 'Het verwondert mij ten zeerste dat niemand er weet van heeft, dat er vanaf het jaar 1928 en daarna in 1937 + - en 1960 restauraties werden uitgevoerd, aan de toren van de kathedraal door mijn vader Nestor Gerrits.'

John Lambrechts: 'Er is me vroeger altijd in de school altijd verteld dat deze kerk op ezelsvellen is gebouwd, opdat beter tegen vocht en ongedierte kon. En er toenertijd geen enkele ezel meer te vinden was in de omgeving van Antwerpen en kontreien. Deze woorden komen uit mijn schooltijd, van mijn toenmalige leraar. En is me achteraf noch bevestigd door andere personen, maar waar ik geen namen meer van ken. Wat ik nog wel weet dat deze gegevens stonden vermeld in een boek dat hij toen had voorgelezen.' Wie kan dit bevestigen?

Peter Stremes: 'Het gebruik van huiden was niet ongewoon om een bouwput enigzins droog en vooral werkbaar te houden. Het was het 'zeil' uit de middeleeuwen. Het verhaal van het zoontje van de meester-metselaar Mathias blijkt zéér hardnekking.'

Frits Schetsken: 'En waarom zouden we dat verhaal van Matthias niet meteen vertellen? De man die de aanleiding was tot het bouwen van deze kerk deed zelf immers niet anders, de ene parabel na andere. En zelfs de meest rigide atheïst gebruikt vaak nog uitdrukkingen die rechtstreeks uit deze Bijbelse verhalen geplukt zijn en via de beroemde Statenbijbel gemeengoed zijn geworden in de Nederlandse taal. Aldus:

Als bouwmeester Peeter Appelmans in 1420 de noordertoren moet funderen, wil dat maar niet lukken. De muurdammen zakken telkens weer weg in de drassige grond. Een van zijn opzichters, meester-metselaar Matthias, ontdekt 'n oud handschrift waarin deze problemen worden voorspeld, maar ook de oplossing wordt voorgeschoteld. Zo'n reusachtige toren kan worden gefundeerd met ossenhuiden, die het water tegenhouden. Onze opzichter wil echter deze primeur voor zichzelf houden en spreekt er enkel met zijn vrouw over, in het bijzijn van de kinderen. Nu is de kleinste van dat kroost nogal loslippig, de concurrentie raakt snel op de hoogte van pa's bedrijfsgeheimen. Matthy, razend doch machteloos, laat zich door de duivel verleiden zijn jongste spruit om te brengen. Maar de stem van zijn geweten begint zo hard te kelen, dat hij de stad ontvlucht. Jaren later vinden bouwvakkers bij het krieken van de dag aan de voet van de bijna voltooide toren een vreselijk verminkt lijk, gehuld in pelgrimsmantel. Uit pure wanhoop is hun meester-metselaar teruggekeerd en heeft zich van de toren geworpen. Zonder benji-elastiek ...
In hoeverre kerktorens op huiden werden gefundeerd is niet zo duidelijk. Het woord huiden lijkt zowel te slaan op dierenhuiden, als op platte stenen die daardoor op huiden leken. Wellicht is zo’n fundering op ossen- of koeienhuiden een combinatie van echte huiden ter hoogte van het grondwater met daarop die stenen ‘huiden’ als fundament. Maar dat het tot de volksverbeelding moet hebben gesproken is wel zeker. Variaties op bovenstaand verhaal spelen zich af bij de toren van de Sint- Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch, de Martinitoren van Groningen, de Mariakerk in Utrecht, de Oude Kerk in Amsterdam, de Sint-Lievens-monstertoren in Zierikzee …enz., enz.

Peeter Appelmans is zelf niet ver weg, je ontmoet hem aan de voet van de zuidertoren, de laagste van de twee. Hij is daar met zijn ploeg bouwvakkers nog altijd doende om die toren af te krijgen, want hij is nu slechts 65 meter hoog en afgedekt met een provisorisch dak. Maar ja, zoals elke Antwerpenaar weet, de zuidertoren is gefinancierd met de bijdragen van de rijken, de hoge reus aan de noordzijde van de kerkingang is opgetrokken met giften van de armen. Die schijnt dus tot 123 meter de lucht in te priemen, zoals iedereen zegt en schrijft. Maar wat dan te denken van de enige gedocumenteerde meting die we vonden: tussen 1827 en '29 restaureert stadsbouwmeester Pierre Bruno Bourla samen met Louis Serrure de Onze-Lieve-Vrouwetoren, waarvan zij in 1825 reeds de hoogte nauwkeurig hebben bepaald op 124,925 m. Heeft het stadsbestuur misschien geredeneerd: ‘Elke Antwerpenaar kan tot drie tellen, laat ons het makkelijk maken om de hoogte van onze toren te onthouden, 1-2-3.’ Het monument voor Appelmans is redelijk recent. In mei 1935 komen koning Leopold III en koningin Astrid hun Blijde Intrede houden in de Scheldestad en bij die gelegenheid wilde het stadsbestuur toch iets laten onthullen. Gelukkig stonden er in een stadsmagazijn nog wat beelden van Jef Lambeaux, die best een aardige groep vormden. Iedereen gelukkig, al duurde het koninklijke geluk niet langer dan 29 augustus van datzelfde jaar, de dag van het auto-ongeluk in Küssnacht waarbij Astrid omkomt.

Ga mee naar het westportaal, vergroot foto 1 van rij 1 en kijk met ons mee. Boven de hoofdingang prijkt zoals dat hoort een Laatste Oordeel. Maar hier wordt pas vanaf begin 20ste eeuw geoordeeld. Dit staaltje neogotiek is een ontwerp van Frans Andries Durlet, maar het wordt eerst 33 jaar na diens dood in steen vertaald door Jan Baptist van Wint tussen 1900 en 1903. Bovenaan troont God de Vader himself, links van hem knielt Maria met tussen hen in een engel met kruis, uiterst rechts zie je Johannes de Doper met voor hem een engel die zijn staf vasthoudt. Onder God weegt aartsengel Michaël de zielen. Links wacht Petrus met de sleutels van de hemelpoort op keurig gekleed volk, rechts duwt Satan de bloteriken in de slokop van het hellemonster. Een verdieping lager is het links gejubel alom